زمان مطالعه: 5 دقیقه
میزان بازدید: 155
0 نظر
لیست عناوین
جواهرات همیشه یکی از کالاهای جذاب برای ما بوده است. این موضوع در زمان قدیم و زندگی سنتی نیز رواج داشته است. ترکمنها قومی زرد پوست هستند که در شمال شرقی ایران قرار گرفته اند. جواهرات مورد استفاده بانوان این منطقه با جواهرات موجود در بازار ایران کمی تفاوت دارد.
اگر می خواهید به طور کامل با انواع جواهرات زنان ترکمن آشنا شوید پیشنهاد میکنیم تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
بررسی جواهرات زنان ترکمن (بزگ شای لر)
خودآرایی و زیبایی شخصی هیچ گاه محدود به قوم یا دستهای از مردم نمیشود؛ زیرا این امر طبیعت انسان است. انسانها با پوشیدن انواع جواهرات سعی در زیبایی خود دارند تا با استفاده از این ابزار، نظر دیگر افراد را به خود جلب کنند.
زنان ترکمن نیز مانند اکثر زنها جواهرات بسیار زیبایی دارند که تاریخچهای طولانی داشته و در حد گرانترین جواهرات سلطنتی دنیا زیبا و چشم نواز هستند. انواع زیورآلات ترکمنی شامل موارد زیر است:
زیورآلات کمر
این جواهر به کمر زنان توانگر ترکمن بسته شده و نام محلی قوشاق دارد. زیورآلات کمر، سنگین و تو پر بوده به طوری که عرض برخی از آنها به 10 سانتی متر نیز میرسد. این جواهر شبیه انواع زیورآلات مردانه است؛ اما بیشتر برای زنان ترکمن استفاده شده و جزو گرانترین زیورآلات ترکمنها به حساب میآید. روی این کمربند به اشکال مختلفی تقسیمبندی شده و در هر قسمت آن عقیق بزرگ و زیبایی نصب میشود. در قسمت زیرین آن نیز شرابههایی وجود دارد که از پایین کمربند آویزان هستند.
گردنبند
زیورآلات گردن نیز در بین ترکمنها محبوبیت زیادی داشته و زیبایی منحصر به فردی به گردن اشخاص میدهد. زیورآلاتی که زنان ترکمن برای زیبایی به گردن خود میاندازند، بسیار خاص بوده و جذابیت آنان را چندین برابر میکند.
این زیورآلات شامل مواردی همچون بقو، گل یا کا، تومار، آچارباق، هیکل یا دوغاقاپ، آداملئق، داغدان و قورساق چه است. برخی از این جواهرات در اقوام خاص ترکمن مورد استفاده قرار میگیرد و برخی نیز بین تمامی آنها مشترک است.
زیورآلات سر و پیشانی
یکی از بخشهای بدن زنان ترکمن که توسط زیورآلات پوشیده میشود سر و پیشانی آنها است. ترکمنها جواهرات متنوعی برای این بخش از بدن ساختهاند که از لحاظ زیبایی بسیار خاص و چشم نواز است. یکی از زیورآلات ترکمنی که بر روی پیشانی زنان ترکمن قرار میگیرد قبه نام دارد.
قبه شکلی نیم کرهای داشته که از آن شرابههایی زیبا و براق آویزان شده است. روی این شرابهها، نگین یا شیشههای رنگی کار شده که جذابیت آن را چندین برابر کرده است. در بخش نیم دایرهای قبه سیمی وجود دارد که آن را به بخشهای مختلفی تقسیم میکند که به آن، سیم بورما میگویند.
سربند زنان
یکی دیگر از جذابترین جواهرات ترکمنی سربند زنان است. این سربند که معمولا از جنس طلا ساخته شده و به شکل خاصی دور سر زنان قوم ترکمن قرار میگیرد؛ در واقع این سربند نقش کلاه زنانه را برای ترکمن ها ایفا میکند که پس از ازدواج روی سر خود قرار میدهند.
این سربند روی سطح خود دارای نگینها و زیورآلات نقرهای است که به وسیله آنها این سربند را تزئین میکنند. نام محلی این سربند آلن دانگی است که در اقوام مختلف ترکمن به شکل متفاوتی دور سر بسته میشود.
زیور مو
زیورآلات ترکمنها تنها به سر و گردن آنها محدود نشده و برای موهای زنان ترکمن نیز جواهرات مختلفی ساختهاند. زنان ترکمن برای تزئین موهای خود از زیورآلاتی خاص استفاده میکنند که انواع متنوعی داشته و هر کدام از آنها در اقوام مختلف ترکمن در مدلهای گوناگونی مورد استفاده قرار میگیرد.
این زیورآلات شامل مواردی همچون آسئق، منجوق، ساچ منجوق و ساچ باق است. نکتهای که در اینجا وجود دارد، این است که برخی از زیورآلات نام برده مخصوص زنان و برخی دیگر مخصوص دختران ترکمن است.
گوشواره
زنان ترکمن برای زیبایی گوشهای خود جواهرات خاصی استفاده میکنند. این جواهرات از زیباترین و شکیلترین جواهرات ترکمن به حساب میآیند که روی گوش زنان ترکمن قرار گرفته و به زیباترین شکل ممکن آنها را تزئین میکنند.
به این زیورآلات قولاق حالکا نیز گفته میشود. این جواهر به شکل نیم دایره بوده و از نقره ای و طلا ساخته می شود که روی آن شیشه های رنگی زیبایی کار شده است. این گوشوارهها مدلهای مختلفی مانند ییلان کله، آیلی حالکا، غوش چونتنی و… دارد.
دستبند و النگو
یکی دیگر از جواهرات ترکمن ها، جواهرات مچ دست است. در زبان محلی به این دستبندها بیله زیک میگویند. بیله زیک دستبندی بزرگ و قطور است که روی مچ و ساعد دست قرار گرفته و پشت آن باز است. در پشت این دستبند دندانههایی وجود دارد که از شل شدن و درآمدن آن جلوگیری میکند. شکل ظاهری این دستبند به گونهای است که به چند قسمت تقسیم شده و در هر قسمت چندین نگین زیبا و درشت دارد.
انگشتر
انگشتری که در دستان افراد ترکمن میبینید با نام محلی یوزوک نیز شناخته میشود. این انگشترها معمولا به صورت تکی استفاده میشوند؛ اما برخی زنان ترکمن برای زیبایی بیشتر تعدادی از این انگشترها را توسط زنجیر به یکدیگر متصل کرده و داخل دست خود میاندازند.
به این مدل انگشترهای چندگانه کوکن لی یوزک میگویند. این انگشترها معمولا دارای تک نگین بزرگی هستند که در مرکز این انگشتر قرار میگیرد؛ البته برخی مدلهای این انگشتر دارای نگینها و شیشههای رنگی ریزی در طراحی خود هستند.
جواهرات دوخته شده به لباس زنان ترکمن
در بخش قبل انواع جواهرات زنان ترکمن را بررسی کرده و شکل ظاهری و نحوه استفاده هر کدام را برای شما توضیح دادیم. برخی از مدلهای جواهرات این قوم به لباس زنان ترکمن دوخته میشوند که در ادامه این موارد را بررسی می کنیم:
تنه چر
یکی از جذابترین این جواهرات تنه چر نام دارد. تنه چر زیوری است که به شکل هندسی خاصی طراحی و ساخته میشود. این جواهر در مرکز خود دارای مثلث کوچکی است که تکههای هندسی دیگری در اطراف آن قرار دارند.
همچنین از قاعده مثلث مرکزی این جواهر، شرابههایی زیبا آویزان است که روی خود دارای شیشههای رنگی و نگینهایی زیبا و جذاب است. این جواهر روی کت و در قسمت بالای سینه دوخته میشود و از برترین نمونههای زیورآلات ترکمن به شمار میآید.
چاپ راز چانگا
چاپ راز یکی از خاصترین زیورآلات ترکمن است که از دو قسمت مستطیل شکل تشکیل شده است. این زیورآلات ترکمنی معمولا به دو طرف لباس بلند زنان ترکمن دوخته میشود که اکثرا زیر تنه چر قرار میگیرد. در زیر چاپ راز، زیوری به نام چانگا قرار گرفته که به شکل لوزی بوده و از آن شرابههایی آویزان است. کل این جواهرات دور هم جمع شده و چاپ راز چانگا را تشکیل میدهد. این جواهر در قسمتهای مختلف خود دارای شیشههای رنگی و نگین است.
سکه
سکه جواهر دیگری است که در لباس زنان ترکمن به کار میرود. این جواهر در قسمت هایی از لباس زنان و دختران مانند روی کت، دو طرف دامن کت، زیر چاپ راز چانگا، روی آستینهای کت به شکل ردیفی قرار میگیرد.
این سکهها اشکالی بسیار خاصی داشته و زیبایی زیادی به لباسهای ترکمنها بخشیده است. نکتهای که در اینجا وجود دارد، این است که برخی از افراد به جای سکه از تکههای نقره برای این کار استفاده میکنند.
بازوبند
از دیگر جواهرات چشم نواز ترکمنی میتوان به بازبند اشاره کرد. بازوبند در دو نوع دایرهای و مربعی ساخته میشود. نوع دایرهای این جواهر تک نگین زیبایی در مرکز خود دارد. نوع مربعی آن نیز دارای دو شاخ قوچ است که به قسمت بالایی آن جوش خورده است. در انتهای بازوبند نیز مانند اکثر جواهرهای ترکمن شرابههای آویزان است که روی بازوی کتهای زنان و دختران دوخته میشود.
سخن پایانی
قوم ترکمن یکی از غنیترین اقوام از نظر فرهنگ و پوشش محسوب میشوند که در لباسهای خود از جواهرات فراوان و متنوعی استفاده میکنند. این جواهرات به اشکال مختلف تولید شده و بسته به فرهنگ هر قوم به شکلهای متفاوتی مورد استفاده قرار میگیرند.
زیورآلات ترکمن شامل بازوبند، تنه چر، سکه، جواهرات مو، چاپار چانگا، زیورآلات سر و پیشانی، سربند زنان،گوشواره، گردنبند و… است. جواهرات ترکمن توسط زنان و دختران این قوم استفاده میشود که اکثر مدلهای آن توسط فلز طلا یا نقره ساخته شدهاند.